Bllokimi i rruges per ne Theth nga ora 10.00 – 16.00h.

Bllokimi i rruges per ne Theth nga ora 10.00 – 16.00h.

Bllokimi i rruges per ne Theth nga ora 10.00 – 16.00h.

​Important information – notice about the transfers to/from Thethi

Rruga e Thethit eshte ndertuar ne vitin 1936 dhe njihet si rruga e pare rurale e hapur nga shteti i asaj kohe, per qellime kryesisht turistike. Prej shume vitesh nuk ishte vene dore ne rikostruksioin e saj deri vitin e kaluar dhe vetem per nje aks te shkurter rruge, Boge – Qafe e T’thore, qe gjithsesi nuk e zgjidh problemin e saj. Ristrukturimet e rruges se Thethit per asfaltimin e saj ne aksin Boge – Qafe e T’thores qe kane filluar qe ne vitin 2013 nga Fondi Shqiptare i Zhvillimit jane rimarre perseri kete sezon turistik dhe per kete arsye rruga per te arritur ne Theth bllokohet cdo dite nga ora 10.00 – 16.00. Ky bllokim do te vazhdoj pergjate gjithe sezonit turistik e deri ne bllokimin e rruges ne dimer nga debora.

Rruga Shkoder – Theth prej 72 km e gjate eshte e pershkushme per rreth tre ore udhetimi ku 14 km e fundit jane me problematiket pasi jane te paasfaltuara e nuk jane pjese e ristrukturimeve te projektit ne fjale. Aktualisht rruga nga Boga ne Theth eshte asfaltuar vetem e 5 km e para dhe do vazhdojne punimet edhe per 7 km te tjera. 10 kilometrat e fundit nuk do te aspaltohen por ne kete fillim sezoni turistik ato jane rikonstruktuar nga Fondi Shqiptare per Zhvillim dhe aktualisht rruga eshte e arritshme deri ne qender te fshatit Theth edhe me automjete te vogla normale.

Hiking Beyond Borders in the Balkans – The New York Times

Hiking Beyond Borders in the Balkans – The New York Times

Hiking Beyond Borders in the Balkans

From The New York Times

The seasons were changing fast, and the warmth I’d taken for granted had vanished as night mustered in the hills. I gathered the blanket around my neck and listened to the dogs barking below. It was now long past midnight, with only a few hours until the morning call to prayer.

Peter Grubb, the owner of an Idaho-based outfitter called ROW Adventures, sat in the corner flipping through maps under the lone working light bulb. We were in Room 305 of Hotel Rosi, a bright yellow block of a building in Gusinje, a predominately Muslim community in the former Yugoslav republic of Montenegro. South of here, a rocky trail climbed steadily into a vampiric maw of limestone peaks. Tomorrow we would follow that trail and slip virtually unnoticed into Albania.

That would have been among the stupidest things you could do had it been the 1980s when Albania was the North Korea of Europe. From World War II until his death in1985, the Communist leader Enver Hoxha hammered Albania into an oppressive hermit state. He extirpated dissent, outlawed religion and lowered the age for executions to 11. The “Great Teacher” hermetically sealed the borders and distanced himself from other Communists. “We have fought empty-bellied and barefooted but have never kowtowed to anybody!” he once howled at Nikita Khrushchev, the Soviet leader. Hoxha’s final heart attack and the eventual collapse of Communism hailed the beginning of the end of Albania’s isolation, and in recent years the once-tense border region separating Albania, Montenegro, and Kosovo has become the kind of place you’d want to visit. Aid money, remittances, and relative stability have helped create a middle class, and tourism in the region is beginning to boom. Guides take groups kayaking under stone bridges in Montenegro, hiking around Albanian archaeological sites and even skiing in Kosovo. New hotels are pumping fresh life into stale Communist hangouts, even if the water isn’t always hot.

“If you want luxury, sorry, go to Paris or New York,” Kela Qendro, a 33-year-old Albanian working for a small tourism company, told me later. “You come here to see the real stuff. The shepherd. The old woman picking pomegranates. You go up to villagers and they will invite you inside their home for the joy of meeting you.” Mr. Grubb, who runs about seven trips a year to Croatia, had long been fascinated with this less-developed region of the Balkans. About a year ago he learned of an intriguing new way to explore it — on foot.

The Peaks of the Balkans Trail, a project coordinated by the German Agency for International Cooperation and involving dozens of other groups (including women’s associations, tourism offices, and environmental non-governmental organizations), formally opened last year as a 120-mile trek designed to foster tourism and teamwork among historically quarrelsome neighbors. The path literally links Muslim, Catholic and Orthodox enclaves, as well as Slavs and numerous Albanian tribes in three adjoining national parks, each showcasing the border region’s inestimable beauty. Towering rock walls scream for thousands of feet into an unimpeachable sky. Farmhouses gather like asters in valleys. Wolves and lynxes pad through landscapes soaked in green.

There would be no real roughing it since locals have turned ancestral homes into rustic inns offering beds, homemade cheeses, meats, and brandy. Even wandering across remote, unmanned borders is now legal, thanks to a new permit system introduced last summer. Mr. Grubb needed only some roll-with-it travelers willing to be his guinea pigs before offering the trip for real. Seven gregarious Texans and I signed up.

Now, sitting in the hotel room, Mr. Grubb put down the map and sighed. He seemed restless. We were about to head deep into the Albanian Alps, better known as the cursed mountains, some of Europe’s most glaciated peaks after the Swiss Alps and the highest summits of the Dinaric Alps. The whole trail could be hiked in about 10 days, but we had just 5 to do parts of it. Even so, there were big days and taxing climbs ahead. We would be among the first American-outfitted groups to wander into the maw, and in these parts, the order of things is more mystery than fact.

“This could be more cutting-edge than I thought,” Mr. Grubb said, and he switched off the light.

EARLIER THAT DAY I had met the Texans at the airport in Podgorica, Montenegro’s pint-sized capital. Rainey Rogers, a former amateur boxing champion, was the youngest in the group at 49. Richard Dill, a retired pharmacy franchise mogul whom everyone called Dick, was the oldest at 73. Mark David, a real estate investor, had rallied the guys around the hike.

It was dark when we arrived in Gusinje, but the morning dawned bright and warm. Mount Rosi, the hotel’s 8,274-foot-high namesake, rose to the southeast, while the 8,838-foot-high pyramid of Mount Jezerca lorded over the south.

Around 9 a.m. Enes Dreskovic, the newly minted director of the Prokletije National Park, one of the three border parks, roared up in a hunter-orange Pinzgauer, a military transport vehicle, to take us to the trailhead. The bench seats in the back were too small for all of us, so I stood on the rear bumper and clung to the roll bars as we bounced down country lanes. Women in headscarves snapped upright from their fields to watch us, while Rainey hurled Blow Pops to children who stared from the side of the road. A gentleman in a pinstripe vest steered a horse cart groaning with firewood.

We were alone when we ground to a halt in the Ropojana Valley, a fairy-tale scoop of swaying pines and scalloped ridges that even the Pinzgauer could not penetrate. The trial began in earnest here. An Albanian from Theth, our goal 12 miles away, had supposedly left the village at 3 a.m. with horses to carry our luggage, but there was no sign of him.

“Well, welcome to the ‘A’ in adventure travel,” Mr. Grubb said, scratching his red beard. He proposed the only logical Plan B: to stuff what we needed into our daypacks and rendezvous with our bags two days later. The Texans seemed less annoyed than antsy to get romping through the magnificent landscape.

“Let’s repack and get after it,” boomed Paul Pogue, a pilot.

Rocks as white as marble complained under our boots as we marched toward a broad meadow in the midst of a beech forest. A griffon vulture performed lazy 8’s overhead. Shards of silvery-gray limestone shot into the sky like missiles. Of all the images I’d had of the region, none were as beautiful as this.

“Amazing, isn’t it?” Mark marveled.

By early afternoon we had crested the Peja Pass, a treeless scab of rock and wind with an elevation of about 5,000 feet. Ghostly stone barracks stood guard with tattered burlap billowing in the window frames. Inside I found a pair of size 9 dress shoes and rooms reeking of ungulates. Dome-shape bunkers with machine gun slits and roofs splintered like blooming onions fortified the high points. Fearing an invasion from all directions, Hoxha had built an estimated 700,000 of these death pods around a country smaller than Maryland.

“Welcome to Albania,” bellowed our 28-year-old Montenegrin guide, Semir Kardovic, mimicking gunfire.

The 2,600-vertical-foot climb to the pass had been difficult but the 4,000-vertical-foot descent into Theth was brutal. Down and down we plummeted along with a series of knee-smashing switchbacks into an enormous glacial valley. By dusk, pointy houses with orange light seeping from the doorways winked through the forest. We made our way toward one, a medieval-looking guesthouse with squat windows and stone walls.

“Good evening,” said the keeper, Pavlin Polia, greeting us. He was in his early 30s, tall with midnight hair and a Roman nose. His Kosovan wife, Vlora, fetched some glasses while his brother, Nardi, shook our hands. We did our best to ignore his black eye. “Fight,” Nardi shamefully explained.

Inside the main room, a slender stringed instrument called a cifteli hung on the wall above a barrel filled with bowling balls of cheese. Rainey limped in and lay his head down on a long wooden table while Dick collapsed onto one of the 15 beds upstairs. I slugged two shots of plum brandy, convinced we had wandered back in time.

Like many Albanians, Mr. Polia had fled the country as soon as he could. He worked in construction in Italy and still remembers his first Pepsi. He returned to his family home in Theth a decade later and converted it into a guesthouse that opened in 2009. Now 300 people a year stay with him, the equivalent of half the village, each paying about 25 euros or about $31 at $1.25 to the euro, for a bed and meals.

“In Italy, I had lots of opportunities to make money, but that was not my passion,” he told me over wild marjoram tea. I headed upstairs to wash but Mr. Polia stopped me.

“Don’t forget your luggage,” he said.

“You have my bag?” I asked, incredulously.

“Of course,” he said. “I brought it with the horses.”

THAT NIGHT FATIGUE sloughed off my body into a pile of warm blankets and I awoke to the prickly scent of roasting peppers. After a breakfast of eggs, curds, and jam, Mr. Polia bade farewell as we shouldered our packs and stomped off toward the village of Valbona, about eight and a half miles east. We passed a stone chapel set in a pasture. The area is so rugged that the Ottoman Turks, who were Muslims, we’re unable to control the region as they did most of the Balkans for 500 years. As
As a result, both Theth and Valbona are still Catholic.

Mount Arapit, a 7,274-foot peak with a southern face as sheer as Half Dome at Yosemite, seemed to size me up as I crossed a wooden bridge and began to climb through maple, ash, and hornbeams. It was not yet 10 a.m. but already muggy. Less than two miles in I collapsed. We had gained 800 vertical feet. Only 3,000 more to go.

There had been a debate the night before about how many horses to bring in case someone needed a ride. The men seemed too tough to admit to wanting any, but the Day 1 damage was clear. Rainey had pulled a hamstring. Dick had taken a tumble. In the end, Mr. Grubb hired one extra horse, which was fortunate when Richard Abernathy, a 60-year-old lawyer, began to hint that his heart was acting funny.

“I’m fine,” he countered. “Richard, get on the horse!” Paul barked, and Richard reluctantly climbed into the saddle atop a small, flea-bitten gray.

He wasn’t riding for long, though. Soon the trail fell some 2,500 feet into a broad alluvial basin. A van waited for us at the start of a rocky road that joined an asphalt street poured only a few weeks earlier. The effect was rattling. New Colorado-style lodges with exposed timber beams seemed to be going up everywhere.

“A lot of locals are moving back to the area, which is very encouraging,” Antonia Young, a British research fellow who has worked for more than a decade to create an international peace park in the region, told me later. “The danger now is that tourism gets too big before they can cope with it.”

Kol Gjoni Jubani had seen it all change so fast. He met us in the courtyard of his guesthouse, a concrete chalet built-in 2005 next to a destroyed stone hut in which he had been born more than 50 years ago. Mr. Jubani looked like a Balkan cowboy with jeans and a glorious Sam Elliott mustache. His son, Ardit, 19, showed me upstairs to a room with five beds; I claimed the one with a Disney blanket in the corner.

“What do you think of Albania?” Ardit asked me after a dinner of chicken, lamb and spicy peppers.

“For such an old place, something about it feels refreshingly new,” I replied.

“Maybe that’s because it is new,” Ardit laughed. “We are still growing up.”

TO BE SURE, Albania has had some wobbly moments on its new capitalist legs. In 1997 Albanians lost $1.2 billion of their life savings in pyramid schemes that sparked a rebellion against the government and resulted in about 2,000 deaths. A 2012 report by Transparency International ranked corruption there on par with Niger, where soldiers in 2011 were arrested for plotting to murder the president, who had recently begun investigations into corruption. Even tourism, which has nearly tripled in six years from about 1 million foreign tourists to 2.7 million in 2012, according to Albanian figures, has been unable to escape certain prejudices.

“Albania is a great place to score plenty of illegal narcotics — a ‘must-have’ for any Albanian holiday!” commented an anonymous reader of June 11, 2012, Southeast European Times article about the country’s booming tourism trade. Another commented that Albanians themselves would rather flee to Greece or Italy than stick around.

“You cannot have an image problem if that problem is real,” said Ilir Mati, who in 1992 sold his Fiat, one of the first private cars allowed in the country, to buy a fax machine and start an adventure tourism company called Outdoor Albania. Mr. Mati was at the guesthouse with clients, and I sat up late chatting with him in French. “You know, you were once my enemy,” he said, tugging on a cigarette. “My friends thought I was crazy to leave the military and go into tourism. But I had a dream that one day I would be sitting around a table like this talking to people like you.”

The discussion continued the next morning when our plan to hike from Valbona back into Montenegro was altered. After two days the trek was too much for our group — 16 hours at least — and the trail had been washed out. So instead we drove to a spot just above the village of Cerem, here we loaded our luggage onto fresh horses and headed out for an easy two-mile stroll. Along the way, we passed the remains of an Opel Frontera that only a few months ago had struck a land mine.

“Don’t worry,” Semir said, demonstrating a wry sense of humor. “It was an anti-tank mine, so you have to be really heavy to trigger it.”

We leaped over a ditch and landed in Montenegro, and soon the Pinzgauer arrived. A white Land Rover with “Policija” emblazoned on the side accompanied it. I quietly panicked, hoping the new permit system was truly in place.

The officer showed zero interest in our paperwork. Instead, Inspector Gutic had come to offer us a  more comfortable ride into the town of Plav, the largest town in a district of about 13,100 people, which felt like a thrumming metropolis after Albania. We sat in a cafe with Wi-Fi, bought chips and chocolate and explored an old stone tower where families once targeted in ancient blood feuds could better defend themselves at night.

We still had two days on the trail, and both of them blew by. On Day 4 we hiked six miles from huts outside Plav to a road that led to a one-lift ski area called Boga, an Albanian area in Kosovo that had been leveled in the 1999 war with Serbia and then rapidly rebuilt. We spent the night in new A-frame cabins at the base, and I discovered that in winter it cost just 1 euro to ride the lift. On the last day, we climbed 7,880-foot Hajla peak and wandered along its long, narrow summit ridge, where I put one foot in Kosovo and the other in Montenegro. I could see the plains of Serbia far to the east and the Sharr Mountains framing Macedonia to the south. The cursed range rose to the west, looking no less formidable than it had from Gusinje.

We spent our last night as a group in Dubrovnik, Croatia, which we reached after a long bus ride from Rozaje, Montenegro. The old city was gorgeous — shiny ramparts against a shimmering sea — but there was nothing to discover. The streets were too polished, the menus too refined. I turned on the faucet in my hotel room and flinched when the water came out hot.

All told we hadn’t hiked more than 35 miles, but the Peaks of the Balkans Trail isn’t about distance so much as interaction, and with that one bus ride I’d crossed the most obvious border of the trip, the one between traveler and tourist. Despite wandering through a place of such hardship, the trail had introduced me to a rare part of Europe where the very idea of walking freely between worlds is still a gift as sweet and momentous as your first soft drink. A whole new Europe, a gracious and wild one, had presented itself, and to experience it I just needed to lace up my boots.

That all may one day disappear, too. And so the next morning after everyone left for Texas, I jumped in a taxi and drove south until we could drive no more. Then I hoisted my pack and walked back into Albania.

https://www.nytimes.com/2013/03/31/travel/balkan-promises-hiking-the-albanian-alps.html?_r=0&pagewanted=1&smid=go-share

Thethi shpallet Qendër Historike e Mbrojtur

Thethi shpallet Qendër Historike e Mbrojtur

Ministria e Kulturës në bashkëpunim me IMK-në dhe institucionet e tjera pas një pune të gjatë për vlerësimin e pasurive kulturore dhe qendrave të rëndësishme të trashëgimisë në të gjithë Shqipërinë, ka vendosur që në bazë të kritereve të përmbushura ti japë Thethit statusin e Qendrave të mbrojtura Historike, fshatit me bukuri të rrallë në mes të Alpeve në veri të Shqipërisë.

Në mbledhjen e qeveris Shqiptare të zhvilluar në Shkodër në muajin Dhjetor 2017, me VKM 733  dt 08.12.2017, qeveria ka miratuar shpalljen e fshatit Theth “Qendrës Historike e mbrojtur”, vendim ky i marrë pasi Ministria e Kulturës në bashkëpunim me IMK-në pas një pune të gjatë për vlerësimin e pasurive kulturore dhe qendrave të rëndësishme të trashëgimisë në të gjithë Shqipërinë, vendosi në muajin prill 2017 t’i  japë Thethit statusin e Qendrës të mbrojtur Historike, fshatit me bukuri të rrallë në mes të Alpeve në Veri të Shqipërisë.

Qendra Historike e fshatit Theth që propozohet, është pjesa me vlera urbanistiko- arkitektonike e fshatit dhe hapësira që mbart vlera të rëndësishme historike, që dokumenton rrugën e zhvillimit historik të fshatit drejt krijimit të një qendre të banuar dhe tiparet urbanistiko-arkitekturore që u formuan gjatë historisë së tij. Pjesa dërrmuese e fshatit ruan ndërtime të vjetra me vlera arkitektonike e konstruktive dhe rrjetin rrugor karakteristik. Këto ndërtime janë të lidhura me mjedisin tradicional, i cili është pjesë e Qendrës Historike. Brenda kësaj Qendre përfshihen objekte monument kulture të kategorisë së parë si Banesa e Lulash Kecit (Muzeu Etnografik i Dukagjinit), Kulla e Nikoll Zef Koçekut (Kulla e Ngujimit), etj. Krahas këtyre ndërtimeve, në këtë zonë janë ndërtuar banesa që, ndonëse nuk kanë numër të madh ambientesh, dallohen nga përpunimi mjaft më i pasur arkitektonik. Këto ndërtime janë më të vonshme dhe të përhapura në zona të kufizuara, si në Theth të Dukagjinit e Vermosh të Kelmendit. Ato kanë të përbashkët trajtimin arkitektonik të ngjashëm. Karakteristike për këtë trajtim janë çatitë mjaft të pjerrëta, të mbuluara me  dërrase pishe te zonës te carë me sopate, të cilat duke mos mbajtur dëborë, lehtësojnë mjaft punën e konstruktorit. Pasuria dhe përpunimi i elementëve arkitektonikë, futja e elementeve të drurit krahas muraturës së gurtë, e gjallërojnë shumë pamjen e banesës, ndërsa çatitë e pjerrëta harmonizohen me ambientin e thepisur shkëmbor dhe duken sikur përsëritin konturet e majave të maleve, që përbëjnë sfondin natyror të ndertesave në Theth.

Arkitektura e ndertimit të banesave në Theth ka ndryshuar ne shekuj duke ju pershtatur natyrës dhe klimës, fakt është kulla e Lulash Keqit, e cila ështe dhe Muzeu i Dukagjinit, kulla e ngujimit, ish shtëpia e Zef Kocekut dhe disa foto të cilat të viteve 1900 – 1925 ku catit kanë qënë të sheshta dhe me kalimin e kohës janë bërë të pjerrta per arsye se shtepit rrezikonin te binin brenda nga bora e madhe që binte dimrit.   Në V.K.M nr.733 datë 08.12.2017, nuk është perfshire i gjith fshati, nga ku rezulton se janë lënë jashte hartës dy pjesë shumë të rëndësishme te Thethit, Grunasi ku ka të perfshirë dy dy nga bukurit më të bukura të Thethit si Ujvara dhe Kanioni i Grunasit dhe lagja Okol e cila është një pjes shum e bukur e fshatit, dhe kulla e Sadri Lukës një muze i gjallë ku permendet edhe nga shkrimtarja e Edith Durham, ku duket e cenuar harta e Thethit me kete VKM. Urojme që qeveria ta ketë bërë këtë si një gabim e jo të fshihet ndonjë interes apo ndonjë dashakeqesi sic ndolle shpesh në Shqipëri. Kulla e Lulash Boshi, Kisha e fshatit dhe Kulla Sadri Lukës…

 

Sakrifica e prinderve, në komunizem… (Histori e vertet)

Sakrifica e prinderve, në komunizem… (Histori e vertet)

Ndejtëm sa ndejtëm në Theth dhe të enjten e kishim planin me ba rrugën prej aty e në Valbonë…
Kah ora pesë e mjesit u çuem, bamë gati çantat e shpinës dhe u ulëm në katin e parë të kullës ku kishim bujtë atë natë, kulla e Ndoc Gjeçajt, qe vizitorët e Thethit e njofin edhe si “Bujtina Gjeçaj”…
Ndoci, i zoti i shpisë ish çue para nesh bashkë me të shoqen… dhe na kishin ba gati mjesin për tanë vizitorët e bujtinës… I gjetëm kafet e nadjes, shoqnue me nga nji gote raki rrushi, dhe i pime në oborr…

Folëm për njat rrugë që kishim njet me e ba… Ata që e banin për së pari at rrugë dojshin me ditë nëse ishte rrugë e lodhshme?!…

Mandej folëm për motin… “Athue po na nxan ndonji shi rrugës, burra?!”…

Për shi as mos drueni kurrnji grimë! – na tha Ndoci, i zoti i kullës, duke kqyrë nga qielli rrethas, – Jeni ndore teme për qat punë se pika s’ka me ra! Veç se me ra shi në kët vakt… bahet sevap…!
Mandej heshti pak, dhe e mori prap fjalën

Po ju, për kokërr të qejfit jeni tue e ba kët rrugë he burra! – qeshi Ndoci me ne, – e kurrfarë halli në ftyrë të Tokës s’po keni…! Shazotën, hall asht me e ba njat rrugë si e kam ba unë në vjeten 1984! – fshani Ndoci, – se harroj kurrë sa ta kem shpirtin gjallë…!

Dhe ndërsa ne kthenim kafen me raki, ia nisi me na kallzue rastin…

Në vjeten 1984, ata të shtetit nuk na dhanë drithë për dimën si ishte rregulli asokohe për zonat malore që izoleshin prej bore! Merrshin të tanë do rezerva po ne nuk na e dhanë kurrnji kokërr drithi! S’na dhanë edhe pse ishim “të prekun” e me biografi të keqe e dojshin mos me na e nda mundimin…! Lekët i kisha po ku me gjetë drithin?! Fminë i kisha t’vogjël! Ma hall s’kish!? Dikur vendosa me dalë në Tropojë e me kqyrë… Fluturim e për tri sahat e kam ba qet rrugën që ju doni me e ba për qejf! Rashë në Rrogam të Shalës, te nji kumarë i shpisë, po ata s’e patën rodin e drithit! Për tërthuer rashë në Valbonë… As aty s’e gjeta kokërr drithi! Atëherë rashë në Dragobi të nji i njofshëm i emi, e njaty desht Zoti e kishin pasë! E bleva nji kuintal e gjysë… rrafsh 150 kile drithë moravi, bardh si bora!Shazotën kurr ma në gzim vedin se kom pa se njat dekik që jau sigurova bukën robve të shpisë…!

Mbasi fshani, tundi kryet, u ndal e gjerbi kafen, dhe Ndoci vazhdoi: -Tash ishte halli tjetër: Qysh me e bajtë drithin!? Ishin tre thasë seicili 50 kilesh… Me pritë për makinë deri në Valbonë me nxanke java aty, se në at vakt njasajt rruge nuk kalojshin tri makina në jave! E sosa n’mendje, me i bajtë në shpinë! Nja ka nja, me tri rrugë i kam bajtë njata thasë prej Dragobie deri në Valbonë, ku i lashë te posta kufitare…

Mandej, prej Valbone i kam bajtë prap nja ka nja edhe tri rrugë tjera deri në Rrogam të Shalës t’u Shpia e Kumarës… Aty kam pushue nji copë heret, kam hangër do bukë e u bana gati prap për rrugë! S’mund ndejsha se ishte fund nandori e ish drue se me ra borë e me u nxanë shtigjet marojshim! Mbandej prej Rrogami, nëpër Qafë të Valbonës i kam bajtë njata thasë 50 kilesh drithi, nja ka nja deri në Theth… Njiherë i ndala njaty ku ka ba tash Deda Stanin-Lokal e njiherë tjetër mbi Gjelaj… Tanë udhës bajsha njenin thes e u kthejsha e merrsha tjetrin me rend derisa kam mbrri tu kulla rreth sabahi…!

Shazotën, nji ditë e nji natë m’u desht me e bajtë drithin mbi shpinë prej Dragobie e dej në Gjeçaj! Mos me të besue kush!! Heshtje… Të tanë ishim shtangë duke e imagjinu at stërmundim prej Sizifi të atij malsori shtatvogël! Eh, çfarë sakrificash ban nji prind i mirë për fëmijtë e vet…! Ndoci na pa ashtu të mpimë, qeshi me at pamjen e tij të çiltër që vinte nga pastërtia e shpirtit dhe na tha:

E ju burra sot, jeni ka shkoni për kokërr të qejfit! Veshë e mbathë për bukuri… e unë shazotën e kam ba njat rrugë me do galloshe të vjetra… Ehhh me i pa pasë njikto atlete amerikane që paskeni ju…!

Nga Ilir Seci

NATA E SHËNKOLLIT NË THETH…

NATA E SHËNKOLLIT NË THETH…

“A po vjen e dalim ne Theth per Shënkoll?!” – me pat dvetë nje mbramje fundnandori ne Shkoder, miku jem prej Thethi, Petrit Gjeçaj… Ka kene viti 1993…

“Mos më thuej dy here!” – i thashë, – “kallzomë ditën!…Me vrap vij!”

Ashtu e lamë dhe dy dite para Shënkollit, heret në nadje pritem per makina rasti ne dalje te Shkodres, ka rruga e Dobraçit…

“Ne mujshim me gjete ndonji makine deri mbi Bogë se ma nalt asht borë e Qafa e T’thores asht e bllokueme.” – tha Petriti, rritë i msuem me dimnat ne Dukagjin… Jo në Dhetuer po kajhere edhe ne gjysë të Nanduerit zehej Qafa e T’thores……Erdh nji makine “Skodë” e Sharrave, shoferi na tha se shkonte deri mbi Bogē po s’kish vende para… u kacavjerrëm te dy ne karroceri, u mbajtem per sponda te “Skodës” aty nalt per nja dy ore te mira deri sa mbrrime mbi Bogë…

…Me të shpejtë ja nisem me u ngjitë shpatit per ne Qafë T’thore… mbas nja nji gjyse ore na u desh me ecë neper bore. Sa ma nalt ngjiteshim ma shume bore kishte…Ne Qafë te T’thores mund te kishte ngat nji metre e gjyse bore…Por ajo ngjitje aty ate dite ka me mbetë nji nder gjanat ma te bukura qe kam ba ndonjihere! Sa dolem mbi Qafë, pamë qe s’kish kalue kambe njeri ato ditë, (nuk kishte asnji gjurme hapash), pse dimnit ma shumë rrahet udha e Bregut te Lumit… U ndalem ne Qafe, njaty ku kane vendose monumentin e Edith Durhamit dhe kundruem panoramen e mahnitshme te Thethit ne dimën… Thethi asht i bukur në çdo stinë por njeriu nuk e ka pa tanë bukurine e atij vendi ne kjoftë se nuk e kundrue te pakten njihere ne dimen, mblue me borë…

Krejt Majat perqark Thethit kishin vendue plisat e bardhe te bores mbi krena e ashtu rreth e perqark lugines se Thethit ngjajshin si pleq te moçem ulun në Oda Burrash…Ne balle te Odës bante shenjë Jezera…

Poshtë Lugina e Thethit asaj dite nuk dallohej se e kish mblue jezeri, (mjegulla), deri mbi ahishtë…Çfare spektakli i rrallë që ish ajo pamje, nalt ne Qafe ku ishim ule na, dielli shkelzente e ish dite e bukur, kthjellët si kokrra e lotit…Majat e maleve shendojshin tane shkelzim e poshte jezerë njicopet…Pamje prrallore!

Tue kundrue ate pamje kur vërej nji gja qe me mrekulloi… Ku e kish mblue jezeri dukej si nji liqen i bardhe tamli e here mbas here ky tamël dukej sikur vlonte…kcejshin pikla ne ajri… kur shoh qe ato pikla jezeri i ngrejshin nalt do shpend qe vijshin prej perfundi jezerit e dilshin me pa driten e diellit! Jo nji, dy apo tre por shume zogj delshin mbi ate jezer… kur i vuna mend ma shume pashe që ato zogj sa delnin mbi jezer, lshojshin nje pingramë, gati pasthirrmë shendi që po dilshin ne diell…Hapshin krahet e pluskonin tane andrrim mbi jezer per disa minuta e kridheshin prape ne jezer…e dilshin prapë, e prapē! Nji loje e magjishme atyne zogjve! Ka ngriheshin mbi jezer zogjte me trupin e tyne terhjekshin mbas veti do shllunga jezeri, ato qe ne fillim me ishin duke si pikla qe kcenin! Çfare metafore me kishte ruejte ajo dite e bukur ne Majë te Malsisë! Metafora e lirisë…a nuk shendon edhe shpirti i njerit bash njashtu kur shlirohet e del ne dritë!? E isha gati edhe vete me lshue ate pingrramë,atë pasthirrmë, bash si ata shpend!

…Per shpirt kishe ndejtë pafundësisht njaty por na duhej me ecë se “na drue me na nxanë nata” …kadalë-kadalë u ulem shpatit teposhtè e mbas disa oreve mbrrime ne Gjeçaj te kulla e Petritit ku na uruen mireseardhjen dhe u gezuen fort qe mbrrime para Nates se Shenkollit… u gzuen per Djalin qe u erdhi dhe u gzuen per mikun qe kish pru Zoti…

Ate nate fjetem heret…ishim lodhe prej tane asaj rruge! Ne mjes u çuem heret, na prunë kafet e gotat e rakisë, Deda, plaku i kulles na dha kutine e duhanit…

“Mire se u ka pru Zoti!”

Per mue ish hera e pare qe shikojshe si festohet Shenkolli ne Dukagjin… edhe isha me fat se ate dite i pashe pergatitjet ne Kullen e Gjeçajve, pashe si e gaditi ferlikun Deda, plaku i moçem dhe e vuni perballë zjermit te oxhakut…

“Duhet me e mbajte ferlikun me masë, as fort ngat zjermit por as fort larg jo!” – me tha kur e dveta pse e vendoi ashtu, – “piqet kadale-kadale tanë diten e ne mbramje asht gati per me e hjeke e me e vu në sofer!” 

Tane diten e rrotulloi ate ferlik plaku Dedë. Jo vetem e rrotullonte ferlikun tane durim por e pashe qe kish kaq shume knaqsi ne ate punë… Na dolem neper Theth per disa ore dhe kur u kthyem aty e gjetem, ngeshem tue pjekë ferlikun… Kur e dveta a ish lodhe hala me tha: “Eh mor bir po sa vjet kam dishrue vetem e vetem me mujte me pjeke ferlikun e Shenkollit ne kulle teme pa na ardhe operativi i zones e me na çartë! Shazoten sot e baj per qejf e me zgjatë nji javë nuk merzitem!”

…U ulem edhe na ne postiqe, me gota te rakise para, e bame kuvend me te! Deda ishte plak i rralle! Rrotullo ferlikun e baj muhabet me ne tue na diftue per kohnat e kalueme…per gjithshka qe na e dvetem ate dite dimni… Njashtu si rrotullohej ferliku i asaj nate, njashtu rrotullohej edhe kuvendi e rrotullamá e kuvendit doli te besimi ne Zot, te feja qe ish ndalue per gati 30 vjet…

“Eh more djelm!” – filloi kuvend Deda, – “Shazoten kurrsend nuk asht ma i madh se besimi! Ju jeni rrite ne kohe qe â kanë ndalua e s’jeni msue me besim por asht punë e madhe! Kurrgja nuk shkon mbare ne jete mos me pase besim dhe e mbara vjen kur ban mire, kur bekon gjithshka, kur nuk nemë as true. Kur jep hakun e merr hakun e gjithshkafit! …Po jau bie nji shembull … Ju qe erdhet Qafes së T’thores e keni pa udhen qe asht e hapun se gati 70 vjet… Shazoten qat rruge e kane çele zotnite e Shkodres ne ate vakt, e kane pague hakun e mundimin e punetoreve me napolana ari! E s’ja kane hanger kujt kurrnji grime, mund as hak! Udha asht nise me urate, asht hape me urate e shazoten dej sot vetem nje rast jane rrzue gjindja ne ate udhe e kane vdekë… edhe ne ate rast kanë kenë do te deleguem prej Parties që patën ardhe me çarte kishen e Thethit! Shazoten kush tjeter pra rrezue nuk asht per 70 vjet në ate udhe, pra, e boll udhë e vshtire asht! Se asht e bame me urata! Per tjetren ane merrne shembullin e rruges qe kè hape mbasi hyni Partia, ajo udhe asht çelë me pune vullnetare, pa pague hak as mund, sa loti asht lanë aty e sa ahti ka me nxanë!…Shazoten prej se asht hape ajo udhe vjetë pa u rrzue dikush ne ta s’ka kalue ne këto male!”…

…Deda kapi mashën e shprushi zjermin e bungut… 

“Ferliku asht gati!”

…U shtrue sofra… U thane uratat e familja banê kryqin… 

…Une kisha mbete i magjepsun prej gjithshkaje…sikur po lexoja përshkrimet e Ate Bernardin Palajt ase Donat Kurtit te “Visaret e Kombit”…

Sa me fat kam kenë qe asaj nate mujta me pa si lutej Nata e Shenkollit para se moderniteti me ndrrue gjithshka…

Te mbasnesermen kur u ndame me Gjeçajt, e muerëm udhen për Shkodër, Deda, Plaku, na uroi:

“U ruejte Shënkolli, mbrojtesi i tanë udhëtareve!”

NGA – ILIR SECI

Drejtuar Z. Rama per mbrojtien e Alpeve nga masakra e hidrocentraleve !

Drejtuar Z. Rama per mbrojtien e Alpeve nga masakra e hidrocentraleve !

Projektet e hidrocentraleve ne Valbone kane ngjallur shqetesim edhe ne kompanite turistike ne Angli, siç eshte Kompania “Black Mountain LTD” me Drejtuese Hayley Wright, e cila i ka derguar edhe nje leter kryeministrit Edi Rama, ku percjell shqetesimin e saj …

Këtë leter po e publikojme ketu me lejen e saj …

“…Klientët tanë të cilët kanë vizituar Shqipërinë dhe jane njohur me mikpritesit lokalë kanë qenë të kënaqur me përvojat e tyre dhe rrine duke përmendur mjedisin natyror spektakolar si dhe kulturën autentike. Ne te vërtetë udhetimi i njohur si “Shtegu i Majave te Ballkanit” qe kalon ne rajonin nga Thethi ne Valbonë ka fituar famë ndërkombëtare si një nga destinacionet me të pelqyera boterisht per ngjitje dhe ecje malore.

Ne kemi dëgjuar keto kohët e fundit lidhur me planet për të zbatuar një projekt hidroenergjetik në Valbonë. Mbasi e pamë këtë çështje me vemendje ne jemi shumë të shqetësuar lidhur me këtë propozim. Sot ne Europë ka shumë pak rajone të tilla, te egra, te pa prishura nga dora e njeriut . Valbona është një nga ato te pakta. Pasojat e mundshme të ndertimit te hidrocentrale do të ishin shkatërrimtare për mjedisin, për komunitetet lokale dhe trashëgimisë e tyre kulturore dhe për industrinë e turizmit në rajon.

Në botën e sotme, vlera gjendet gjithnje e më shumë në ato fusha të cilat nuk janë te “mbi-zhvilluara” dhe që ruajnë trashëgiminë e tyre kulturore dhe natyrore.

Ne respekt ju nxisim që të rishqyrtoni këtë propozim, dhentë vendosni për të ruajtur kulturën a

utentike dhe mjedisin e paprishur për të ardhmen e vendit tuaj.”

Shkruan
Hayley Wright

Drejtuese e Kompanise

“Black Mountain Ltd” me qender ne Londer, Angli.